Bệnh sán lá gan nhỏ: Cách nhận biết các triệu chứng nhiễm bệnh? Thuốc điều trị bệnh như thế nào?

Nội dung chính

• Các triệu chứng khi nhiễm bệnh sán lá gan nhỏ là gì?
• Dùng thuốc điều trị bệnh sán lá gan như thế nào?
• Những điều cần làm để phòng bệnh sán lá gan nhỏ?

Các triệu chứng khi nhiễm bệnh sán lá gan nhỏ là gì?

Theo Mục 2 và Mục 3 Hướng dẫn ban hành kèm theo Quyết định 1172 /QĐ-BYT năm 2022 về các triệu chứng khi nhiễm bệnh sán lá gan nhỏ bao gồm:

"2. TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG

2.1. Triệu chứng lâm sàng 

Tuỳ thuộc vào thời gian mắc bệnh và cường độ nhiễm cũng như các yếu tố ảnh hưởng mà các biểu hiện lâm sàng điển hình hay không điển hình. 

Đa số trường hợp nhiễm bệnh không có triệu chứng lâm sàng hoặc có một số triệu chứng như: 

- Rối loạn tiêu hóa: phân sống, đầy bụng, khó tiêu, ậm ạch, ăn nhiều mỡ đau tăng lên. 

- Mệt mỏi, chán ăn, gầy sút. 

- Đau tức hạ sườn phải và vùng gan, xuất hiện khi lao động nặng, đi lại hoặc khi sức khỏe giảm sút. Đôi khi có cơn đau gan điển hình và kèm theo vàng da, nước tiêu vàng, xuất hiện từng đợt, một số trường hợp bị sạm da. 

- Gan có thể sưng to dưới bờ sườn, mềm, mặt nhẵn và tiến triển chậm, lúc này có thể đau điểm túi mật.

2.2. Các thể bệnh 

- Thể nhẹ: Giai đoạn đầu, đa số không có triệu chứng điển hình, đôi khi có rối loạn tiêu hoá. 

- Thể trung bình: Tương ứng giai đoạn toàn phát người bệnh xuất hiện các triệu chứng sau: 

+ Toàn thân: Mệt mỏi, buồn nôn, chán ăn, giảm cân. 

+ Đau bụng: Thường đau ở vùng thượng vị, hạ sườn phải hoặc cả hai, đau tăng khi lao động nặng, đi lại, có thể có cơn đau gan điển hình, đau bụng có thể kèm theo tiêu chảy. 

+ Rối loạn tiêu hóa: Phân sống, đầy bụng, khó tiêu, ấm ạch. 

+ Vàng da, nước tiểu vàng, xuất hiện từng đợt, một số trường hợp có xạm da. Khám gan to dưới bờ sườn, ấn mềm, lúc này có thể có điểm đau túi mật. 

- Thể nặng:

+ Giai đoạn cuối bệnh nhân càng ăn kém, gầy yếu, sụt cân, giảm sức lao động. 

+ Phần lớn người bị bệnh sán lá gan có xơ gan ở nhiều mức độ khác nhau do sán kích thích tăng sinh tổ chức xơ lan toả, đường mật dày lên, kém đàn hồi, có thể bị tắc. Những trường hợp không điều trị có thể dẫn đến xơ gan, cổ trướng và bệnh có liên quan đến ung thư biểu mô đường mật gây tử vong.

3. CẬN LÂM SÀNG

3.1. Xét nghiệm máu 

- Công thức máu 

- Sinh hóa: chức năng gan

3.2. Chẩn đoán hình ảnh 

- Siêu âm ổ bụng có hình ảnh đường mật bị giãn, dầy đều thành đường mật; túi mật tăng kích thước, dịch mật không trong. 

- Có thể sử dụng CT, MRI để chẩn đoán phân biệt với một số bệnh lý đường mật. 

3.3. Xét nghiệm phân, dịch tá tràng 

Xét nghiệm phân làm tiêu bản hoặc soi dịch tá tràng có trứng sán lá gan nhỏ.

3.4. Huyết thanh 

Xét nghiệm ELISA phát hiện kháng thể kháng sán lá gan nhỏ.

3.5. Xét nghiệm tìm kháng nguyên 

- Xét nghiệm sinh học phân tử để chẩn đoán, xác định loài sán lá gan nhỏ. 

- Sử dụng test nhanh xác định kháng nguyên."

Theo đó, cần theo dõi sức khỏe khi có các triệu chứng nghi nhiễm bệnh sán lá gan nêu trên.

Bệnh sán lá gan nhỏ: Cách nhận biết các triệu chứng nhiễm bệnh? Thuốc điều trị bệnh như thế nào?

Dùng thuốc điều trị bệnh sán lá gan như thế nào?

Theo Mục 5 Hướng dẫn ban hành kèm theo Quyết định 1172 /QĐ-BYT năm 2022 về nguyên tắc điều trị và thuốc điều trị bệnh sán lá gan nhỏ như sau:

"5. ĐIỀU TRỊ

5.1. Nguyên tắc điều trị 

- Điều trị bằng thuốc đặc hiệu để diệt sán lá gan nhỏ. 

- Điều trị triệu chứng bằng các thuốc kháng histamin, giảm đau... Dùng thuốc lợi mật, nhuận tràng trước và sau điều trị thuốc đặc hiệu. 

- Những bệnh nhân có bệnh nền kèm theo, thì phải kết hợp theo dõi điều trị.

- Nâng cao thể trạng.

- Bệnh nhân tái khám sau điều trị 1 tháng để đánh giá hiệu quả điều trị. 

- Nếu bệnh nhân còn nhiễm bệnh sán lá gan nhỏ thì tiếp tục điều trị nhắc lại liệu trình điều trị.

5.2. Điều trị đặc hiệu 

Thuốc: Praziquantel viên nén 600 mg.

a) Liều dùng

- Đối với người lớn và trẻ em 24 tuổi: 

+ Praziquantel liều 75 mg/kg chia 3 lần/ngày, dùng 1 ngày, uống cách nhau 4 giờ sau ăn. 

+ Hoặc Praziquantel liều 25 mg/kg/ngày x 3 ngày, uống sau ăn.

b) Chống chỉ định

- Không dùng cho phụ nữ có thai;

- Những người có cơ địa dị ứng với thuốc;

- Người đang bị bệnh cấp tính hoặc suy tim, suy gan, suy thận, bệnh tâm thần...

c) Hướng dẫn người bệnh chú ý khi sử dụng thuốc 

- Thời kỳ cho con bú: Người mẹ ngừng cho con bú trong thời gian dùng thuốc và ngừng tới 72 giờ sau liều cuối cùng, trong thời gian này sữa phải được vắt bỏ; 

- Không sử dụng rượu, bia trong thời gian điều trị; 

- Không lái xe, điều khiển máy móc trong khi uống thuốc và cả trong 24 giờ sau khi uống Praziquantel vì thuốc có thể gây chóng mặt buồn ngủ 

d) Tác dụng không mong muốn của thuốc và cách xử trí 

- Biểu hiện: có thể có chóng mặt, nhức đầu, ngủ gà, buồn nôn, khó chịu vùng hạ vị, mẩn ngứa và có thể sốt nhẹ.

- Xử trí: Để bệnh nhân nghỉ ngơi tại giường, tuỳ biểu hiện của triệu chứng mà dùng thuốc thích hợp và theo dõi cẩn thận. 5.3. Điều trị triệu chứng 

- Tùy theo biểu hiện triệu chứng lâm sàng để chỉ định các thuốc điều trị phù hợp. 

- Nâng cao thể trạng. 

- Nếu có biểu hiện viêm nhiễm phải điều trị bằng kháng sinh.

- Có biểu hiện ngứa phải dùng kháng Histamin. 

- Dùng thuốc lợi mật, nhuận tràng trước và sau điều trị thuốc đặc hiệu khoảng 5 ngày. 

- Tắc mật cấp: Phối hợp với ngoại khoa can thiệp xử trí tắc mật trước, sau đó kết hợp điều trị thuốc đặc hiệu sán lá gan nhỏ. 

- Có chế độ ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý. 

- Sử dụng vitamin tổng hợp.

Như vậy, khi bị nhiễm bệnh sán lá gan, người nhiễm bệnh cần sử dụng thuốc điều trị và tuyệt đối tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn điều trị nêu trên. Đồng thời, cần theo dõi các tình trạng không mong muốn khi sử dụng thuốc để có hướng giải quyết phù hợp.

Những điều cần làm để phòng bệnh sán lá gan nhỏ?

Theo Mục 8 Hướng dẫn ban hành kèm theo Quyết định 1172 /QĐ-BYT năm 2022, mọi người cần làm điều sau đây để phòng bệnh sán lá gan nhỏ, cụ thể:

"8. PHÒNG BỆNH 

- Không ăn gỏi cá và các loại thực phẩm chế biến từ cá chưa nấu chín.

- Không dùng phân người nuôi cá, không phóng uế xuống các nguồn nước. 

- Truyền thông giáo dục sức khỏe cho cộng đồng về phòng chống bệnh sán lá gan nhỏ. 

- Định kỳ tẩy sán cho chó, mèo, lợn. 

- Điều trị dự phòng tại cộng đồng: Áp dụng Hướng dẫn tẩy sán lá gan nhỏ tại cộng đồng theo quyết định số 1931/QĐ-BYT ngày 19/5/2016 của Bộ trưởng Bộ Y tế."

Người dân cần đảm bảo thức ăn phải được nấu chín kỹ, không dùng phân người nuôi cá, không phóng uế xuống các nguồn nước, định kỳ tẩy sán cho chó, mèo, lợn và tham gia điều trị dự phòng tại cộng đồng để phòng bệnh ký sinh trùng này.