Tiền đái tháo đường được hiểu là gì? Quy trình và chẩn đoán tiền đái tháo đường thực hiện như thế nào?

Nội dung chính

• Tiền đái tháo đường là gì?
• Chẩn đoán tiền đái tháo đường như thế nào?
• Quy trình tiền đái tháo đường thực hiện như thế nào?

Tiền đái tháo đường là gì?

Tiền đái tháo đường được giải thích theo Mục I Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị tiền đái tháo đường ban hành kèm theo Quyết định 3087/QĐ-BYT năm 2020 cụ thể:

Tiền đái tháo đường (ĐTĐ) là tình trạng bệnh lý khi nồng độ glucose máu cao hơn bình thường nhưng chưa đạt tiêu chí chẩn đoán ĐTĐ, bao gồm những người rối loạn glucose máu lúc đói, hoặc rối loạn dung nạp glucose (RLDNG), hoặc tăng HbA1c.

Tiền ĐTĐ là giai đoạn trung gian giữa người bình thường và ĐTĐ típ 2. Khoảng 5-10% người tiền ĐTĐ sẽ trở thành ĐTĐ hàng năm và tổng cộng 70% người tiền ĐTĐ sẽ thành ĐTĐ thực sự.

Bên cạnh đó, tiền đái tháo đường liên quan với các yếu tố nguy cơ giống như bệnh ĐTĐ: thừa cân, béo phì, rối loạn lipid máu, tăng huyết áp, ít hoạt động thể lực...

Tiền đái tháo đường (Hình từ Internet)

Chẩn đoán tiền đái tháo đường như thế nào?

Chẩn đoán tiền ĐTĐ tại Mục II Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị tiền đái tháo đường ban hành kèm theo Quyết định 3087/QĐ-BYT năm 2020 cụ thể:

Chẩn đoán tiền ĐTĐ khi có một trong các rối loạn sau đây:

- Rối loạn glucose máu lúc đói (impaired fasting glucose: IFG): Glucose huyết tương lúc đói từ 100 - 125 mg/dL (5,6 - 6,9 mmol/L). (glucose máu lúc đói là xét nghiệm sau bữa ăn uống cuối cùng ít nhất 8 giờ), hoặc

- Rối loạn dung nạp glucose (impaired glucose tolerance: IGT): Glucose huyết tương sau 2 giờ từ 140 - 199 mg/dL (7,8 – 11,0 mmol/L) khi làm nghiệm pháp dung nạp glucose (NPDNG) bằng đường uống với 75 g glucose , hoặc

- HbA1c: 5,7 – 6,4%

Bảng 1. Tiêu chí chẩn đoán tiền ĐTĐ

Lưu ý: HbA1c không có giá trị để chẩn đoán và theo dõi nếu có một trong các tình huống sau:

- Bệnh tế bào hình liềm

- Thai kỳ (3 tháng giữa và 3 tháng cuối thai kỳ và giai đoạn hậu sản)

- Thiếu glucose-6-phospate dehydrogenase,

- Nhiễm HIV,

- Lọc máu.

- Mới bị mất máu hoặc truyền máu

- Đang điều trị với erythropoietin.

Quy trình tiền đái tháo đường thực hiện như thế nào?

Quy trình khám đái tháo đường thực hiện theo Mục III Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị tiền đái tháo đường ban hành kèm theo Quyết định 3087/QĐ-BYT năm 2020 cụ thể:

Khuyến cáo làm xét nghiệm để tầm soát, phát hiện ĐTĐ hoặc tiền ĐTĐ ở người lớn không có triệu chứng, biểu hiện lâm sàng.

a) Người trưởng thành ở bất kỳ tuổi nào có thừa cân hoặc béo phì (BMI ≥ 23 kg/m2) và có kèm một trong số các yếu tố nguy cơ sau:

- Có người thân đời thứ nhất ( bố mẹ, anh chị em ruột, con đẻ ) bị ĐTĐ

- Tiền sử bệnh tim mạch do xơ vữa động mạch

- Tăng huyết áp (HA ≥ 140/90 mmHg, hoặc đang điều trị THA)

- HDL cholesterol < 35 mg/dL (0,9mmol/l) và/hoặc triglyceride >250mg/dL (2,8mmol/l)

- Phụ nữ bị hội chứng buồng trứng đa nang

- Ít hoạt động thể lực

- Các tình trạng lâm sàng khác liên quan với kháng insulin (như béo phì nặng, dấu gai đen (acanthosis nigricans)

b) Phụ nữ đã được chẩn đoán ĐTĐ thai kỳ cần theo dõi lâu dài, xét nghiệm ít nhất mỗi 3 năm

c) Tất cả mọi người từ tuổi 45 trở lên

d) Nếu các kết quả bình thường, xét nghiệm sẽ được làm lại trong vòng 1- 3 năm sau hoặc ngắn hơn tùy theo kết quả ban đầu và các yếu tố nguy cơ.

Tham khảo thêm Bảng hỏi sàng lọc người có nguy cơ mắc tiền ĐTĐ và ĐTĐ trong Phụ lục 01 ban hành kèm theo Quyết định, để đánh giá nguy cơ mắc Tiền ĐTĐ, ĐTĐ.

Các bước thăm khám

* Các bước khám lâm sàng cần chú ý ở người tiền ĐTĐ ngoài khám tổng thể

- Đánh giá thể trạng bằng chỉ số BMI (dựa vào chiều cao, cân nặng) và vòng eo;

- Phát hiện các biểu hiện của tổn thương cơ quan đích (nếu có):

+ Khám thần kinh và khả năng nhận thức;

+ Khám tim: nghe tiếng tim, phát hiện tiếng thổi ở tim và động mạch cảnh;

+ Khám mạch ngoại biên, so sánh huyết áp 2 cánh tay;

+ Tổn thương đáy mắt.

* Các xét nghiệm thường quy cho người tiền ĐTĐ

- Hemoglobin;

- Glucose máu khi đói; HbA1c

- Bilan lipid máu: cholesterol toàn phần, LDL-C, HDL-C, triglycerides;

- Axit uric, creatinine máu và mức lọc cầu thận ước tính;

- Xét nghiệm SGOT/SGPT máu;

- Xét nghiệm nước tiểu tìm albumin niệu;

- Điện tâm đồ đủ 12 chuyển đạo.

Chỉ định làm nghiệm pháp dung nạp glucose khi:

Glucose máu lúc đói < 5,6 mmol/L hoặc HbA1c <5,7% ở người có kèm theo các nguy cơ tiền ĐTĐ, ĐTĐ được liệt kê trong mục 3.1 (do NPDNG chẩn đoán tiền ĐTĐ và ĐTĐ nhạy hơn).

Bạn có thể tham khảo thông tin sau đây:

Tỷ lệ mắc: Theo Liên đoàn ĐTĐ quốc tế (IDF) năm 2019 toàn thế giới có 373,9 triệu người trong độ tuổi từ 20-79 có RLDNG (tương ứng với 7,5%).

Dự báo đến năm 2045, con số này sẽ tăng lên 548,4 triệu (8,6%), trong đó gần một nửa (48,1%) dưới 50 tuổi.

Ở Việt Nam, theo báo cáo của IDF 2019, tỉ lệ người bị RLDNG chiếm 8,6%, tương đương 5,3 triệu người, gấp 1,4 lần so với bệnh nhân ĐTĐ.